Son bir neçə onillikdə Çin ənənəvi iqtisadi nizama meydan oxumaqla və beynəlxalq biznes mənzərəsini yenidən formalaşdırmaqla dünya ticarət sistemində qlobal gücə çevrilib.Çin böyük əhaliyə, zəngin resurslara və infrastrukturun davamlı təkmilləşdirilməsinə malikdir.Dünyanın ən böyük ixracatçısı və ikinci ən böyük idxalçısı oldu.
Çinin istehsal mərkəzi kimi yüksəlişi qeyri-adi olmuşdur.Ölkənin aşağı qiymətli işçi qüvvəsi və səmərəli istehsal prosesləri onu rəqabətqabiliyyətli istehsal dərəcələrindən yararlanmaq istəyən xarici şirkətlər üçün cəlbedici məkana çevirir.Buna görə də, Dünya Bankının məlumatına görə, 2020-ci ildə dünyanın ümumi ixrac dəyərinin təxminən 13,8%-i Çinin payına düşüb. Elektronika və tekstildən tutmuş maşın və mebelə qədər Çin məhsulları qlobal bazarları dolduraraq Çinin dünya fabriki statusunu möhkəmləndirib.
Bundan əlavə, Çinin ticarət əlaqələri ənənəvi Qərb bazarlarından kənarda genişləndi və Çin inkişaf etməkdə olan ölkələrlə fəal əlaqələr qurdu.Kəmər və Yol Təşəbbüsü (BRI) kimi təşəbbüslər vasitəsilə Çin Afrika, Cənub-Şərqi Asiya və Mərkəzi Asiya üzrə infrastruktur layihələrinə böyük sərmayə qoyub, ölkələri avtomobil yolları, dəmir yolları, limanlar və telekommunikasiya sistemləri şəbəkəsi vasitəsilə birləşdirib.Nəticədə Çin əhəmiyyətli təsir və əsas bazarlara çıxış əldə edərək, davamlı resurslar axınını və ticarət tərəfdaşlığını təmin etdi.
Bununla belə, Çinin qlobal ticarət sistemində hökmranlığı mübahisəsiz deyil.Tənqidçilər deyirlər ki, ölkə Çin şirkətlərinə qlobal bazarlarda ədalətsiz üstünlük verən əqli mülkiyyət oğurluğu, valyuta manipulyasiyası və dövlət subsidiyaları da daxil olmaqla ədalətsiz ticarət təcrübələri ilə məşğul olur.Bu narahatlıqlar ABŞ və Avropa İttifaqı kimi əsas ticarət tərəfdaşları ilə münasibətləri gərginləşdirərək, ticarət mübahisələrinə və Çin mallarına tariflərin tətbiqinə səbəb olub.
Bundan əlavə, Çinin artan iqtisadi təsiri geosiyasi narahatlıqları artırıb.Bəziləri Çinin iqtisadi ekspansiyasını siyasi təsirini genişləndirmək və mövcud liberal iqtisadi nizama meydan oxumaq vasitəsi kimi görür.Çinin Cənubi Çin dənizində artan iddialılığı, qonşularla ərazi mübahisələri və insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı iddialar onun dünya ticarət sistemindəki rolunu daha da çətinləşdirir.
Buna cavab olaraq, ölkələr tədarük zəncirlərini şaxələndirməyə, Çin istehsalından asılılığı azaltmağa və ticarət əlaqələrini yenidən qiymətləndirməyə çalışdılar.COVID-19 pandemiyası Çin istehsalına həddən artıq güvənən ölkələrin həssaslığını ortaya qoydu və tədarük zəncirinin bərpası və regionallaşma çağırışlarına səbəb oldu.
Çin dünya ticarət sistemindəki yerini qoruyub saxlamağa çalışarkən bir çox cəbhələrdə problemlərlə üzləşir.Onun daxili iqtisadiyyatı artan orta sinif və azalan işçi qüvvəsi ilə ixraca əsaslanan artımdan daxili istehlaka keçir.Çin həmçinin ekoloji narahatlıqlar və dəyişən qlobal iqtisadi dinamika, o cümlədən texnologiyaya əsaslanan sənayelərin yüksəlişi ilə mübarizə aparır.
Bu dəyişikliklərə uyğunlaşmaq üçün Çin texnoloji tərəqqi və innovasiyaya diqqət yetirir, dəyər zəncirində yuxarı qalxmağa və süni intellekt, bərpa olunan enerji və qabaqcıl istehsal kimi inkişaf etməkdə olan sahələrdə lider olmağa çalışır.Ölkə yerli texnoloji imkanlar yaratmaq və xarici texnologiyadan asılılığı azaltmaq məqsədi ilə tədqiqat və inkişafa böyük sərmayə qoyub.
Bir sözlə, Çinin dünya ticarət sistemindəki rolunu nəzərdən qaçırmaq olmaz.O, status-kvona meydan oxuyan və qlobal ticarəti yenidən formalaşdıran iqtisadi güc mərkəzinə çevrildi.Çinin yüksəlişi iqtisadi imkanlar gətirsə də, ədalətli ticarət təcrübələri və geosiyasi nəticələrlə bağlı narahatlıqları da artırıb.Dünya dəyişən iqtisadi mənzərəyə uyğunlaşdıqca, Çinin dünya ticarət sistemindəki rolunun gələcəyi qeyri-müəyyən olaraq qalır, çətinliklər və imkanlar çoxdur.
Göndərmə vaxtı: 16 iyun 2023-cü il
